Festiwal, by zmienić Lublin. Lublin, by zmienić Festiwal
For the English text "Festival to Change Lublin, Lublin to Change Festival", please roll down
LGBTQ i inne mniejszości ożywiają Lublin. To miasto między Polską a Ukrainą stanowiło przed Zagładą centrum kultury żydowskiej, a w XVI wieku ośrodek Reformacji. Sto sześćdziesiąt lat temu, Narcyza Żmichowska, feministka i autorka powieści Poganka (przełożonej ostatnio na angielski przez Ursulę Phillips) opiewała miłość między kobietami i za swój bunt wolnościowy uwięziona została przez władze carskie w Zamku Lubelskim. W międzywojniu, awangardzista Józef Czechowicz pisał poezję homoerotyczną i fotografował żydowski Lublin.
Choć uprzedzenia są silne, wyłania się dziś homo-Lublin: działają grupy upominające się o prawa mniejszości (Kampania Przeciw Homofobii, stowarzyszenie Faber Homo, Amnesty International, kolektyw alternatywny Tektura). Lubelscy artyści uczestniczyli w wystawach Pawła Leszkowicza Miłość i demokracja oraz Ars Homo Erotica w warszawskim Muzeum Narodowym. Ale Lublin nie jest wolny od polityki antymniejszościowej: w roku 2006 została zakazana wystawa przeciw fundamentalizmowi Tiszert dla wolności, a w roku 2009 skinheadzi zagrozili pokojowemu zgromadzeniu LGBTQ. Mimo naszych protestów, w roku 2010 neonazistowski marsz przeszedł głównymi ulicami miasta, w tym dawnej dzielnicy żydowskiej.
Przedstawiona w Galerii Labirynt podczas Festiwalu Transeuropa, wystawa Miłość to miłość ewokuje przestrzeń inności w sercu lubelskiego Starego Miasta, Żydowskiego Miasta Lublina. Ekspozycja przeciwstawia się wykluczeniom kulturowym w Lublinie i wzywa do równych praw w całej Europie. Wystawa prezentuje kampanię widzialności lesbijek i gejów Niech nas zobaczą, zakazywaną i wandalizowaną w roku 2003, ale popieraną przez Izabelę Jarugę-Nowacką, feministkę i obrończynię praw LGBTQ, która zginęła w katastrofie smoleńskiej. Na wystawie podobne kampanie z Chorwacji, Włoch i Wielkiej Brytanii tworzą panoramę sztuki aktywistycznej. Takie współdziałanie sztuki i sfery publicznej mogłoby zostać określone jako performowanie praw człowieka w sztuce (Lois Weaver i Lois Keidan), demokracja performatywna (Elżbieta Matynia), polityka rzeczy drobnych (Jeffrey C. Goldfarb) czy rewolta intymna (Julia Kristeva).
Kurator wystawy, Paweł Leszkowicz, uważa sztukę queer za nową dysydencję w Europie: to sztuka intymnej demokracji. Według niego, wobec represyjnego tła, kultura wizualna i kampanie LGBT rozwijają się dynamicznie, reprezentując seksualny/polityczny bunt i tworząc alternatywną egzystencję oraz społeczeństwo obywatelskie. W swych wystawach, Leszkowicz dowodzi, że nowa fala sztuki queer jest niezwykle silna w Europie Środkowo-Wschodniej. „Czas walki”, jak nazwał on jedną z części wystawy Ars Homo Erotica, inspiruje wyraz artystyczny.
Leszkowicz argumentuje, że miłość pogłębia i personalizuje ideał demokratyczny, demokracja zaś promuje różne modele miłości. Przeciwstawiając się nietolerancji i politycznej homofobii, sztuka współczesna w naszej części Europy to pierwszy krok ku demokracji intymnej, która oznacza akceptację różnorodnych kultur, różnorodnych tożsamości, różnorodnych miłości.
W ramach Festiwalu Transeuropa w Cluj Napoca odbywa się wystawa Pulse, in the Veil insirowana Ars Homo Erotica Leszkowicza. Organizatorzy rumuńskiej ekspozycji piszą, że pokaz stanowi „gest polityczny poprzez otwarcie dialogu na temat miłości i pragnienia tej samej płci w Rumunii, w miejscu, gdzie jest to nadal tabu”. W Lublinie Festiwal Transeuropa obejmuje Miłość to miłość, debaty, warsztaty i prezentację o niepokornych Żydówkach pochodzących z Lubelszczyzny: rewolucjonistce Róży Luksemburg, przywódczyni Bundu Beli Szapirze i artystce queer Nan Goldin. Spotkanie z Ireną Grudzińską-Gross, współautorką studium Złote żniwa. Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach zagłady Żydów zaplanowano w Ośrodku „Brama Grodzka-Teatr NN”, który odnawia żydowskie życie w mieście. Inne dyskusje o żydowskim, ukraińskim i romskim Lublinie odbędą się także na Festiwalu Transeuropa. Międzykulturowość, płeć, queer i ekologia stanowią główne tematy Festiwalu.
Aktualne pozostaje pytanie etyczne: jak praktykować gościnność, żyć razem, troszcząc się o siebie i Innych, szanować tożsamości oraz różnice? Jak pielęgnować nasze wspólne człowieczeństwo - z uchodźcami umierającymi na granicach UE, kobietami, migrantami zamienionymi w niewolników, z Żydami, Romami, bezdomnymi, bezrobotnymi, osobami transgenderowymi i homoseksualnymi? Jak ograniczyć nadmierne, wręcz patologiczne, hołdowanie ścisłemu należeniu do „normy” (dominujący naród, heteronormatywność, grupa uprzywilejowana ekonomicznie) ze szkodą dla tych, którzy nie należą?
Inspirowani Biblią hebrajską, filozofowie Levinas i Derrida projektowali miejsce spotkania, myślenia i troski o inność w pomyśle kosmopolitycznego miasta otwartego (ville franche) czy miasta-schronienia (ville refuge). Ich komentatorzy, Simon Critchley i Richard Kearney, określają to miasto jako przestrzeń, gdzie „migranci mogą szukać schronienia od prześladowań, zastraszenia i deportacji”. Myślicielka Hélène Cixous rozwija ideę gościnności w jej nadzwyczajnych pismach teatralnych i innych tekstach. W trakcie odwiedzin w Lublinie, historyk sztuki Piotr Piotrowski mówił o pojęciu muzeum krytycznego, które mogłoby inspirować „krytyczne, samokrytyczne miasto”; samokrytyczne otwarte miasto schronienia jest pilnie potrzebne tu i teraz.
Lublin szczyci się teatrem eksperymentalnym i sztuką. Galeria Labirynt przedstawiła prace feministyczne Zofii Kulik i Natalii LL; Waldemar Tatarczuk z Magdaleną Linkowską pracują nad nowym programem Galerii i podczas Festiwalu Transeuropa zaprezentują heterodoksyjne przedstawienia Madonny w malarstwie Katarzyny Hołdy. Żywimy nadzieję, że Miłość to miłość i inne wydarzenia Festiwalu wzmocnią na nowo różnorodność Lublina. Wystawa pielęgnuje dysydencję seksualną i odmienność uczuciową – i otwiera miasto. Czy Lublin będzie znów cosmopolis? Czy znikną fobie przeciw gejom, kobietom, „przybyszom”? To zależy od nas.
Przygotowana w Lublinie, wystawa Miłość to miłość. Sztuka jako aktywizm LGBTQ – od Brytanii po Białoruś bada performatywne kampanie praw LGBT i sztukę queer w Europie. Poprzez estetykę, różnorodność miłości proponuje etykę równych praw. Mniejszości uczuciowe – zawsze twórcze w Lublinie – komponują swój autoportret; obok prac Igora Grubića (Chorwacja), Franko B (Włochy/Wielka Brytania) i grupy Bergamot (Białoruś), są tu kampanie z różnych regionów kontynentu i zawierają naszą fotografię – pary gejowskiej z Lublina – oraz instalację stu książek LGBT, wymyśloną w tym mieście. Ponad granicami, ponad uprzedzeniami, wystawa tworzy obraz gość-innych Lublina i Europy.
Tomasz Kitliński
Festival to Change Lublin, Lublin to Change Festival
Transeuropa Lublin features discussions on actions for transnational Lublin, Jewish and Ukrainian communities in this city, and problems faced by refugees and migrants. Exhibitions on lgbt visibility and feminism are mounted. LGBTQ and other minorities have shaped Lublin. This city between Poland and the Ukraine was a major centre of Jewish culture before the Holocaust and of the Reformation in the sixteenth century. 160 years ago, Narcyza Żmichowska, feminist and author of a Gothic novel The Heathen Woman (translated into English by Ursula Phillips) who celebrated love between women was imprisoned by tsarist authorities in the Lublin castle for her political rebellion. In the interwar period, avant-garde writer Józef Czechowicz authored homoerotic poetry and photographed Jewish Lublin.
Although prejudices are strong, queer Lublin is emerging: rights groups (Campaign Against Homophobia, Homo Faber association, Amnesty International, Tektura alternative collective) are active. Lublin artists participated in Paweł Leszkowicz’s exhibitions Love and Democracy and Ars Homo Erotica at Warsaw’s National Museum. But Lublin is not free from majoritarian policy: in 2006 an exhibition of anti-fundamentalist T-shirts for Freedom was banned and in 2009 skinheads threatened a peaceful LGBTQ gathering. In spite of our protests, in 2010 a neo-Nazi march paraded the main avenues of the city, including the streets of the former Jewish quarter.
Shown at Labirynt Gallery during Transeuropa Festival, the exhibition Love Is Love evokes a space of otherness in the heart of Lublin’s Old Town, in the Jewish City of Lublin. The show opposes cultural exclusions in Lublin and calls for equality across the continent. Love Is Love features lesbian and gay visibility campaign Let Us Be Seen, banned by mayors and vandalized in 2003, but helped by Izabela Jaruga-Nowacka, feminist and LGBT rights advocate, killed in the 2010 Smolensk air crash. In the exhibition, similar actions from Croatia, Italy and Britain make up a panorama of activist art. Such an interaction of art and the public could be defined as performing human rights in art (Lois Weaver and Lois Keidan), performative democracy (Elżbieta Matynia), the politics of small things (Jeffrey C. Goldfarb) or intimate revolt (Julia Kristeva).
The curator of the exhibition, Paweł Leszkowicz, considers queer art as new dissidence in Europe: it is the art of intimate democracy. According to him, against a repressive background, LGBT visual culture and campaigns develop dynamically, representing sexual/political dissent and creating alternative life and civil society. In his exhibitions, Leszkowicz demonstrates that a new wave of queer art is forceful in East/Central Europe. “The Time of Struggle”, as he called a section of Ars Homo Erotica, inspires artistic expression.
Leszkowicz argues that love deepens and personalises the democratic ideal whereas democracy complements various erotic narratives. Faced with social intolerance and political homophobia, it is contemporary art in East/Central Europe that makes an introductory step of intimate democracy, which means an acceptance of the diversity of cultures, identities, loves.
During Transeuropa Festival, an exhibition Pulse, within the Veil inspired by Leszkowicz’s Ars Homo Erotica is held in Cluj Napoca. Its organizers write that the show constitutes “a political gesture in itself, due to its opening a dialogue on the theme of same-sex love and desire in Romania, a place where this is still taboo”. In Lublin, Transeuropa Festival features Love Is Love, debates, workshops, and a talk on the Jewish women coming originally from the Lublin area: revolutionary Rosa Luxemburg, Bund leader Bela Shapira and queer artist Nan Goldin. A conversation with Irena Grudzińska-Gross, co-author of Golden Harvest. Reflections on Events at the Periphery of the Holocaust is scheduled at the Grodzka Gate Centre-NN Theatre which revives Jewish life in the city. A number of discussions of Jewish, Ukrainian and Romany Lublin are held at Transeuropa. Interculturality, gender, queer and ecology constitute the overarching themes of the Festival.
The topical question here is an ethical one: how to be hospitable, live together actively, caring for each other, respecting identity and difference alike? How to enhance our common humanity – shared with refugees dying at the borders of the EU and with women, migrants-turned-slaves, Jews, Roma, homeless, unemployed, transgender, and queers. Excessive, if not pathological, cultivation of strict belonging to a “norm” (dominant nation, heteronormativity, privileged class) to the detriment of those who do not is to discontinue.
Inspired by the Hebrew Bible, Levinas’ and Derrida’s is an attempt of constructing a place of meeting, thinking and sheltering otherness in the idea of the cosmopolitan open city (ville franche) or refuge city (ville refuge). Simon Critchley and Richard Kearney define this city as space where “migrants may seek sanctuary from the pressures of persecution, intimidation, and exile”. Hélène Cixous continues the idea of hospitality in her extraordinary plays and other texts. While in Lublin, art historian Piotr Piotrowski spoke on the idea of his critical museum which could inspire a “critical, self- critical city”; a self-critical open refuge city is badly needed here and now.
Lublin boasts experimental theatre and visual art. Labirynt Gallery has presented the feminist oeuvre of Zofia Kulik and Natalia LL; Waldemar Tatarczuk and Magdalena Linkowska work on an innovative programme of the Gallery and stage at Transeuropa a show of heterodox representations of the Madonna by Katarzyna Hołda. It is our hope that Love Is Love and other Festival events will strengthen a Lublin diverse anew. The exhibition cherishes sexual dissent and affective alterity, and opens the city. Will Lublin be a cosmopolis again? Will anti-gay, anti-woman, anti-“stranger” phobias stop? This depends on us.
Mounted in Lublin, the exhibition Love Is Love. Art as LGBTQ Activism: from Britain to Belarus examines performative campaigns for LGBT rights and queer art across Europe. Through aesthetics, erotic diversity calls for the ethics of transnational equality. Amorous minorities, always creative in Lublin, compose their self-portrait; alongside the works by Igor Grubić (Croatia), Franko B (Italy/UK) and Bergamot (Belarus), same-sex visibility campaigns from a number of areas in the continent, include a photograph of us – a gay couple from Lublin – in Let Us Be Seen action and an installation of a hundred LGBT books, devised in this city. Beyond borders, beyond prejudices, an image of queer Lublin and Europe is created.
Tomasz Kitliński
